ایمنی در آزمایشگاه 1
پرداختن به مبحث رعایت نکات ایمنی در آزمایشگاه، در ابتدا زاید و خسته کننده به نظر می رسد به همین جهت خواننده به طور سطحی آنرا مورد مطالعه قرار می دهد و یا از خواندن آن صرف نظر می نماید. این ایده زمانی به سرعت تغییر می یابد که شخص ناگهان خود را در میان شعله های آتش می یابد و یا قربانی ناشی از یک سانحه که در نتیجه یک بی توجهی و بی مبالاتی به وقوع پیوسته است، میگردد. بدیهی است که عواقب بی توجهی ویا عدم رعایت کامل نکات ایمنی در آزمایشگاه به نتایج بسیار خطرناک و مرگباری منجر میگردد.
به طور کلی کار در آزمایشگاه برای کلیه کسانی که در آن به کار اشتغال دارند می تواند بسیار خطرناک باشد. بنابراین آگاهی از چگونگی مقابله با خطرات احتمالی و جدی بسیار ضروری به نظر می رسد آشنایی با اطاق و محل قرار گرفتن وسایل و تجهیزات ایمنی بسیار حایز اهمیت است. همچنین آشنایی با درهای خروجی، زنگ خطر و وسایل آتش نشانی مانند کپسول های آتش نشانی و اقدامات مقدماتی و اولیه به منظور اطفاء حریق کاملا ضروری است. از نکات مهم دیگر آشنایی دقیق با محل قرار گرفتن جعبه کمک های اولیه، محل قرار گرفتن فلکه های اصلی شیر آب، گاز و کلید اصلی برق کلیه قسمتها می باشد، تا در مواقع ضروری بتوان سریعا آنها را قطع نمود.
مراقبت های فردی:
1-عینک های ایمنی: چشم بیش از هر جای دیگر بدن در معرض خطرات ناشی از تراوشات مواد شیمیایی قرار میگیرد، لذا هر لحظه احتمال اینکه خطری وجود داشته باشد هست پس باید در مواقع ضروری نسبت به استفاده از عینک های ایمنی اقدام کرد.
2-دستکش: هنگام کار با اسید ها و بازهای غلیظ حتما باید از دستکش های ضخیم و نسوز استفاده کرد. خطرات ناشی از ین گونه ترکیبات شیمیایی غلیظ بسیار واضح و روشن است ولی نظر به اینکه خطرات ناشی از تماس دیگر مواد شیمیایی با پوست بدن و اثرات نا مطلوب آنها کاملا روشن نمی باشد لذا در استفاده از دستکش های ایمنی بایستی اصرار ورزید. به هنگام توزین مواد شیمیایی و یا در هر مکان دیگری که احتمال تماس مواد شیمیایی با دست ها وجود دارد باید از دستکش های پلاستیکی سبک یکبار مصرف استفاده نمود.
3-روپوش: روپوش به عنوان یک وسیله زیبایی نیست، بلکه شخص را از آسیبهای ناشی از تراوشات مواد شیمیایی وآلوده در امان نگه میدارد. جنس کتان به مراتب بهتر از جنس نایلون میباشد زیرا اولا قدرت جذب کنندگی بیشتری دارد و ثانیا در مقابل تراوشات داروها و مواد شیمیایی مقاومتر میباشد.
خطرات مواد شیمیایی:
به طور کلی تمامی داروها و مواد شیمیایی باید در اصل مواد خطرناکی محسوب شوند، به همین خاطر باید از هر گونه تماس دارو و مواد شیمیایی با پوست و لباس جلوگیری شود. حتی اگر ماده بدون ضرر و غیر سمی توصیف شده است، از چشیدن و یا بوییدن آن جدا خودداری شود.
پاشیدن اسید، مواد سوزآور و مواد اکسیدکننده قوی بیشترین آسیب را به چشم و لبها وارد کرده و باعث سوختگی شدید شیمیایی می شوند. اسیدها را باید با اضافه نمودن تدریجی به آب رقیق و سپس مخلوط نمود. هرگز آب را به اسید غلیظ اضافه نکنید.
باید قبل از ریختن ماده ای در یک ظرف یا بطری بر روی آن برچسبی شامل اطلاعات زیر زده شود: نام و غلظت ماده شیمیایی، نام تهیه کننده،تاریخ تهیه وتاریخ انقضا.
به عنوان یک اصل در آزمایشگاه "هیچگاه به حافظه خود اعتماد نکنید."
تمام مواد موجود در بطری های بدون برچسب مشخصات باید دور ریخته شوند. این مواد باید با جریان شدید آب شسته و دور ریخته شوند. اسید ها را باید به مقدار کافی رقیق کرد تا به سیستم لوله کشی آسیب نرسانند. اسیدهای قوی، مواد سوزآور و مواد اکسید کننده قوی را باید با وسایل تقسیم کننده اتوماتیک (پیپیتور) مورد استفاده قرار داد و تحت هیچ شرایطی نباید عمل پیپت کردن با دهان انجام شود.
خطرات مواد فرار:
استفاده از حلالهای آلی، خطر آتش سوزی را در پی دارد و همچنین استنشاق بخارات سمی وتماس آنها با پوست سلامتی را تهدید می نماید. حلالهای آلی هیچگاه نباید در داخل یخچال نگهداری شوند. مواد اکسید شونده ممکن است در ابتدا قابل اشتعال نباشند ولی هنگامی که در تماس مواد قابل اشتعال قرار گیرند به سرعت مشتعل می گردند. بهترین توصیه در مورد این مواد این است که حداقل مقداری که مورد نیاز باشد برداشته و ظرف اصلی را که حاوی مقدار زیادی از این ترکیب می باشد، دریک کمد فلزی که به همین منظور تعبیه شده است در محلی دور از محوطه آزمایشگاه نگهداری شود.
آزمایشاتی که به حلالهای آلی نیاز دارند حتما باید در زیر هود شیمیایی انجام شوند. مواد منفجره باید به مقدار جزیی و پشت دیوارهای استحفاظی مورد آزمایش قرار گیرند، غالبا مخلوطی ازدو ترکیب شیمیایی که به تنهایی به هیچ وجه قابل انفجار نیستند، سبب فجایع آزمایشگاهی گردیده اند، بنابراین باید از خصوصیات این گونه مواد اگاهی یافته و مورد توجه قرار داد.
ترکیبات سمی به طور کلی به دو دسته سمی وبسیار سمی تقسیم میشوند. خطرات ناشی از بلعیدن مواد سمی کاملا واضح و روشن است ولی جذب آنها از طریق پوست ویا تنفس بسیار ناخوشایند میباشد.
خطرات ناشی از وسایل الکتریکی:
تمامی وسایل الکتریکی باید دارای سه شاخه (فاز، نول و فاز زمین یا ارت) باشند. هنگامی که دو شاخه به پریزوصل است نباید تنظیم دستگاهها انجام شود. پرسنل مسئول باید محل جعبه فیوز یا قطع کننده جریان برق را برای خروجی های متفاوت بدانند. اگر دستگاه الکتریکی کار نکرد، مخصوصا اگر دود از آن بلند شود ویا جرقه بزند بلافاصله باید از برق کشیده و جهت تعمیر به قسمت مهندسی برده شود.
آتش
رعایت و اجرای سریع مقررات ساده زیر به هنگام بروز آتش قویا توصیه میشود:
1-هراس به خود راه ندهید وخونسردی خود را حفظ نمایید.
2-زنگ خطر را به صدا درآورید.
3-شیر گاز وفلکه آب را بسته،کنتور برق را قطع نمایید.
4-با وسایل اطفاء حریق مناسب اقدام به خاموش نمودن اتش نمایید.
5-آزمایشگاه را ترک نمایید.
به منظور استفاده از وسایل دقیق و مناسب اطفاء حریق، تشخیص منشاء حریق حایز اهمیت فراوان می باشد. بطوری که انتخاب وسایل نا مناسب نه تنها کمکی در جهت اطفاء حریق نمی نماید بلکه باعث وخامت اوضاع و تشدید وگسترش آتش نیز می شود. به عنوان مثال هرگز نباید از آب برای خاموش کردن آتش ناشی از حلالهای آلی استفاده کرد. زیرا باعث گسترش آتش در محیط میشود. همچنین به منظور جلوگیری از هر گونه برق گرفتگی از آب برای اطفاء حریق ناشی از وسایل الکتریکی نباید استفاده کرد.
مهمترین علت مرگ و میر در مواقع آتش سوزی خفگی ناشی از منواکسید کربن حاصل از سوخت ناقص مواد و بخارات و دود ناشی از سوخت مواد سمی می باشد. بنابراین در این قبیل موارد بخصوص مواقعی که اشکال تنفسی وجود دارد سعی نکنید از خود یک قهرمان بسازید بلکه فورا محل را ترک نمایید.
کمک های اولیه
اصطلاحا به مجموعه اقداماتی که به منظور نجات مصدوم انجام می گیرد، کمک های اولیه گفته می شود. این کمکها به هیچ وجه با اقدامات درمانی که از طریق حمل به بیمارستان و در حضور پزشک انجام می شود قابل جایگزینی نبوده، مگر اینکه آسیب وارده اندک باشد. نظر به اینکه دسترسی به افراد کار آزموده و آگاه به کمکهای اولیه در همه جا و همیشه میسر نمی باشد، لذا در چنین شرایطی ممکن است تنها شما پاشخگوی نیاز فوری مصدوم باشید. دستورالعملهایی که در زیر آورده شده اند کاملا کافی برای رفع نیاز مصدوم نیست ولی تا رسیدن کمکهای دیگر ممکن است بتوانید جان فرد مصدوم را از مرگ حتمی نجات دهید.
کمکهای فوری:
1- تفس مصنوعی: در غیاب اکسیژن، مغز بیش از چند دقیقه قادر به فعالیت نبوده و بلافاصله آسیب مغزی و مرگ به دنبال آن فرا می رسد. بنابراین اگر مصدومی دچار قطع تنفس گردیده باشد در آن صورت بایستی تنفس مصنوعی فورا آغاز گردد. شکی نیست که تنفس مصنوعی بهتر است توسط شخص ورزیده انجام ولی تا رسیدن کمک اصلی هر چه می دانید فورا انجام دهید.
الف- مصدوم را به پشت بخوابانید.
ب- جلوی دهان مصدوم را باز نگه دارید.
ج- متکایی در زیر شانه مصدوم بگذارید بطوریکه سر به طرف عقب خم شود.
د- به تعداد ده بار در دقیقه تفس دهان به دهان بدهید تا تنفس آغاز شود.
اگر تنفس به طور کامل قطع گردیده باشد در آنصورت فورا از تنفس مصنوعی استفاده نمایید. اگر مصدوم شروع به تنفس نمود وی را به طرف صورت خوابانیده و یک طرف صورت را بر روی زمین بگذارید. این وضعیت باعث سهولت در تنفس گردیده و جریان بهتری از خون در تمام نقاط بدن برقرار می گردد.
اگر مصدوم دوباره به حالت اول برگشت، درآن صورت در همان وضعیت پاهای او را بالا نگهداشته و لای پتو، گرم نگهدارید ولی از دادن مایعات به مصدوم جدا خودداری کنید.
سوختگی ها:
1-سوختگی های شدید: در مواقعی که شخص دچار حریق شده باشد، فورا او را با یک پتوی خیس بپوشانید و باعث خاموشی شعله شوید. سپس سایر قسمتهای بدن را با شیلنگ آب سرد خنک کنید. لباسهای آلوده را از بدن درآورید و به منظور تقلیل شوک، بیمار را بپوشانید.
2- سوختگی های جزیی:هرگز محل سوختگی را لمس نکنید. محل سوختگی را در زیر شیر آب به مدت 15 دقیقه بشویید و با پارچه استریل سطح آنرا بپوشانید.
3-سوختگی های قلیایی: به مدت 15 دقیقه در زیر شیر آب شسته و با پارچه تمیز خشک کنید.
4- سوختگی های اسیدی: به مدت 15 دقیقه در زیر شیر آب شسته و با پارچه تمیز خشک کنید، محل ضایعه را به بیکربنات آغشته نمایید.
چند نکته مهم:
_لباسهای چسبیده به بدن را خارج نکنید.
_تاولها را نترکانید
_بر روی ضایعات پماد نمالید.
_از گذاردن کتان، پشم و نظایر آنها بر سطح ضایعه خودداری کنید.
_از لباسهای چسبنده احتراز کنید.
آسیبهای وارده به چشم:
ورود هر تکه کوچکی از یک جسم خارجی آلوده به چشم ممکن است باعث کوری شود. در اکثر موارد حرکات مداوم پلک باعث افزایش ترشحات غدد اشکی وخروج جسم خارجی از چشم میگردد. اگر جسم خارجی به این طریق از چشم خارج نشد، میتوان آنرا با گوشه یک دستمال تمییز خارج نمود. اگر این روش نیز با موفقیت همراه نبود چشم را با یک گاز استریل پوشانده وتا رسیدن به بیمارستان بسته نگهدارید.
اگر مواد شیمیایی در چشم ریخت چشم را به مدت 15 دقیقه در زیر جریان آب سرد نگهدارید، سپس چشم را با یک گاز استریل پوشانده، به پزشک مراجعه نمایید.
خونریزی:
محل بریدگی را با آب و صابون شسته وسپس با ماده ضد عفونی کننده تمیز کنید. هر گونه جسم خارجی را از سطح بریدگی برداشته و آنرا با پارچه استریل بپوشانید.
مواد سمی:
*گاز گرفتگی: شخص مصدوم را به محیط هوای آزاد منتقل کرده و در صورت قطع تنفس از تنفس مصنوعی استفاده کنید.
*مسمومیت: تمامی مسمومیت ها بایستی با آب رقیق شوند. هرگز از داروهای ایمتیک مخصوصا اگر مسمومیت ناشی از بلع مایعات سوزاننده یا حلالهای آلی باشد، استفاده نکنید. بیمار را تا رسیدن آمبولانس گرم نگهدارید. در خلال این مدت در باره نام دارو یا ماده مسموم کننده سئوال نمایید و یا با آزمایش باقیمانده ماده در اطراف دهان بیمار جهت پیدا کردن نوع آن تلاش کنید. زیرا نام دارو در مسیر درمان نقش بسیار حساسی را ایفا می نماید.
